• Yoncalı Termal Suyunun kaynak çıkış sıcaklığı 40-44 derece ve toplam mineral konsantrasyonu 782.565 mg/lt’dir. Tedavi edici özelliğinin görüldüğü rahatsızlıklar;

Kütahya kaplıcasının özellikleri :
Yoncalı ılıcası denen kaplıcanın ılıman sıcaklıkta latif suyu vardır. Bütün Kütahya halkı pek çok kişi kiraz mevsiminde büyük ve küçük çadırlar kurarak, beşer onar gün burada kalıp eğlenirler ve bu kaplıca hamamına girip sağlam vücuda sahip olurlar. Yetmiş derde devadır. Hatta (cüzam) vücudda çıkan onarılmaz yaralar, (beras) deride leke hastalığı ve (daüs saleb) saç sakal ve kıl dökülmesi gibi deri hastalıklarına da deva olan kaplıcadır. Sultan keyhüsrev üzeri kubbeli ve içinde halvetler olan kargir binalar inşa ettirmiştir. Dört tarafı dağlar ve bahçeler ile çevrili ağaçların sona kadar devam ettiği mahallelerde herkes aileleleri ile zevkle eğlenirler. Etraf köylerden o kadar çok çeşitli meyveler sebzeler ve yiyecek içecekler gelir ki kurulan pazarı anlatmak mümkün değildir. Gerçekten zevk-ü sefa edecek gezilecek görülecek bir mesire yeridir.

Evsâf ı germâb ı Kütâhiyye :
Yoncalı ılıcası derler bir mu‘tedilü’s-sühûn âb ı latîfi vardır. Cemî‘i ahâlî i Kütâhiyye kiraz mevsiminde niçe bin âdem hayme vü hargâhları ile gelüp beşer onar gün meks edüp bu germâba girüp tendürüst olurlar. Yetmiş gûne hâsıyyeti vardır. Hattâ cüzâm ve beras ve dâ‘ü’s-sa‘leb emrâzlarına dahi nâfi‘ ılıcadır. Sultân Keyhusrev üzerine bir kubbe i âlî ve câ-be-câ halvetler inşâ etmiş serâpâ kârgîr binâlardır. Ve cânib i erba‘ası dağıstân hıyâbânistân olmak ile kûşe kûşe dıraht ı müntehâlar içre uyûn ı câriyeler kenârında herkes câriyeleri ile zevk [u] safâ edüp kesb i tarâvet edüp bah bahlanırlar. Ve cevânib i erba‘asındaki kurâlardan ol kadar me’kûlât [u] meşrûbât müsmirât makûlesi şeyler gelüp ol kadar ordu yı bâzâr ganîmet olur kim ta‘bîr olunmaz. Hakkâ ki zevk [u] safâ edecek teferrücgâh yerdir. Anı dahi temâşâ edüp cümle yârân ı bâ-safâ [Y 14b] ile vedâlaşup cânib i şarka ma‘mûr [u] âbâdân kurâlar ubûr ederek on sâ‘atde, Yetmiş gûne hâsıyyeti vardır. Hattâ cüzâm ve beras ve dâ‘ü’s-sa‘leb emrâzlarına dahi nâfi‘ ılıcadır. Sultân Keyhusrev üzerine bir kubbe i âlî ve câ-be-câ halvetler inşâ etmiş serâpâ kârgîr binâlardır.

Anlatılan efsaneye göre: Her derde deva olan Yoncalı, yüzlerce yıl Kirazlı dağının eteğinde, yerden sıcak su kaynayan bir bataklık olarak bilinirmiş.

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde Sultan II.Alaattin Keykubat’ ın Gülümser Hatun adında hastalıklı bir kızı varmış. Genç yaşında hastalanmış ve derdine bir türlü deva bulunamamış. Uyuz bir tilkinin Yoncalı’ daki bataklıkta iyileştiğini görenlerin teklifi üzerine Gülümser Hatun’ u sıcak suda yıkamışlar. Burada bir süre yıkanan Gülümser Hatun, felçli olarak getirildiği Yoncalı’ dan gerçekten gülümseyerek, sağlığına kavuşmuş olarak ayrılmış.

Sultan II.Alaaddin Keykubat, başka insanların da şifa bulması için Yoncalı’ da havuzlu büyük bir hamam ve bir camii yaptırmıştır. Kitabesinden bu yapıların 1233 yılında inşa edildiği anlaşılmaktadır.